Οι πρόσφατες επιθέσεις με εκρηκτικούς μηχανισμούς σε εμπορικά πλοία –που αποδίδονται πιθανώς σε Ουκρανούς σαμποτέρ– εντάσσονται, σύμφωνα με αναλυτές, σε μια ευρύτερη στρατηγική εκφοβισμού, με απώτερο στόχο την αποθάρρυνση των πλοιοκτητών και των εταιρειών που χρησιμοποιούν ρωσικά λιμάνια.
Από τον Δεκέμβριο του 2022, έχουν καταγραφεί επτά τέτοια περιστατικά, με στόχους πλοία που κατευθύνονταν προς ή απέπλεαν από ρωσικά λιμάνια. Μόνο ένα εξ αυτών συγκαταλέγεται στη λίστα των άνω των 500 δεξαμενόπλοιων που τελούν υπό δυτικές κυρώσεις, όπως επισημαίνει το tradewinds.
Τα πλοία επλήγησαν σε ποικίλες τοποθεσίες –από τη Μεσόγειο (Λιβύη, Τουρκία, Ιταλία, Ισπανία) έως τα ίδια τα ρωσικά λιμάνια– ένδειξη, κατά ειδικούς, ότι οι δράστες διαθέτουν στρατιωτική εμπειρία και υψηλή τεχνογνωσία, ικανή να προκαλεί ζημιά χωρίς παράπλευρες περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε γειτονικά κράτη.
Η πτώση της συχνότητας των επιθέσεων από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Ιούνιο αποδίδεται τόσο στην ενίσχυση των μέτρων ασφαλείας μετά το πρώτο κύμα επιθέσεων όσο και στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, που περιόρισαν τη δυνατότητα εγκατάστασης εκρηκτικών.
Τα στοχευμένα πλοία μετέφεραν φορτία τα οποία βρίσκονται εντός του καθορισμένου ανώτατου ορίου τιμής που έχουν επιβάλει οι G7, αυξάνοντας τον αριθμό των πλοίων που δυνητικά θα μπορούσαν να βρεθούν στο στόχαστρο.
Τον Ιούνιο, περισσότερα από 500 δεξαμενόπλοια μετέφεραν συνολικά πάνω από 228 εκατομμύρια βαρέλια ρωσικού πετρελαίου, σύμφωνα με την Kpler.
Η πιο πρόσφατη πιθανή επίθεση έλαβε χώρα το Σαββατοκύριακο κοντά στο Ουστ-Λούγκα, με στόχο το Eco Wizard (χωρητικότητας 40.000 cbm, έτος κατασκευής 2024). Αν και η διαχειρίστρια εταιρεία, Stealth Maritime, δεν επιβεβαιώνει το περιστατικό, η περιφερειακή κυβέρνηση του Λένινγκραντ ανέφερε διαρροή αμμωνίας.
Σύμφωνα με το Lloyd’s List, δύο εκρήξεις έπληξαν το μηχανοστάσιο του πλοίου. Οι αρχές εκτιμούν ότι χρησιμοποιήθηκαν μαγνητικές νάρκες, τακτική που έχει παρατηρηθεί και σε άλλες επιθέσεις φέτος.
Η φύση των επιθέσεων φαίνεται να έχει διαφοροποιηθεί σε σχέση με το αρχικό περιστατικό του Δεκεμβρίου 2024, όταν το ρωσικό Ursa Major (9.500-dwt, έτος κατασκευής 2009) βυθίστηκε στη Μεσόγειο, μετά από εκρήξεις κοντά στην πρύμνη του.
«Τώρα φαίνεται πως πρόκειται για επίθεση κατά της ρωσικής εξαγωγικής ικανότητας», ανέφερε ο Martin Kelly της EOS Risk Group. «Είναι μια επίθεση στις ρωσικές εξαγωγές, σε οποιεσδήποτε εξαγωγές».
Ο Joshua Hutchinson της εταιρείας ασφαλείας Ambrey σημείωσε: το σχέδιο των σαμποτέρ είναι «να προκαλέσουν πανικό και φόβο» και να εμποδίσουν τα πλοία να προσεγγίζουν ρωσικά λιμάνια.
Πέντε από τα επτά στοχευμένα πλοία είχαν ασφαλιστική κάλυψη από μέλη των P&I Clubs, τα οποία απαιτούν διαφάνεια ως προς την τιμολόγηση ρωσικών φορτίων, ώστε να τηρούνται οι κυρώσεις για το πλαφόν στην τιμή του πετρελαίου.
Οι ελληνικές εταιρείες στο επίκεντρο
Στο στόχαστρο βρέθηκαν και ελληνικές ναυτιλιακές, όπως η Thenamaris του Νικόλα Μαρτίνου και η TMS Tankers του Γιώργου Οικονόμου. Πρόκειται για δύο από τις πέντε ελληνικές εταιρείες που έχουν συμπεριληφθεί σε ουκρανική «μαύρη λίστα», εξαιτίας της εμπλοκής τους στη μεταφορά ρωσικού πετρελαίου.
Το Seacharm (112.200 dwt, κατασκευής 2018), που διαχειρίζεται η Thenamaris, επλήγη στα ανοικτά του λιμανιού Τζεϊχάν στην Τουρκία, στα τέλη Ιανουαρίου 2025, έναν μήνα μετά τη φόρτωση καζακικού πετρελαίου από το ρωσικό Νοβοροσίσκ – φορτίο που δεν υπόκειται σε δυτικές κυρώσεις. Το πλοίο επέστρεψε στο ίδιο λιμάνι για νέα φόρτωση με προορισμό την Κροατία.
Τον Φεβρουάριο, στοχοποιήθηκε και το Seajewel (108.900 dwt, τύπου LR2, κατασκευής 2009) της ίδιας εταιρείας, κοντά στη Σαβόνα της Ιταλίας.
Το μόνο πλοίο υπό καθεστώς κυρώσεων που επλήγη ήταν το Koala (164.500 dwt, κατασκευής 2003), το οποίο υπέστη μερική βύθιση στο Ουστ-Λούγκα. Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές κυρώσεις του επιβλήθηκαν τρεις μήνες μετά την επίθεση.
Η Vanguard Tech δήλωσε: «Οι δράστες είναι πιθανότατα το ουκρανικό κράτος ή φορείς που συνδέονται με αυτό». Η ίδια εταιρεία εκτίμησε ότι η επιλογή των στόχων βασίζεται στο ιστορικό αφίξεων των πλοίων σε ρωσικά λιμάνια, κάτι που δείχνει μια «επιλεκτική στρατηγική» κατά πλοίων που συνδέονται με τον λεγόμενο «σκιώδη στόλο» της Ρωσίας.
Η TMS Tankers, που διαχειρίζεται το Vilamoura (158.600 dwt, κατασκευής 2011) –στόχος επίθεσης τον περασμένο μήνα– απορρίπτει κάθε σύνδεση με σκιώδεις δραστηριότητες και τονίζει ότι τηρεί αυστηρούς ελέγχους συμμόρφωσης με τις διεθνείς κυρώσεις.
Δύο επιθέσεις έλαβαν χώρα στα ανοικτά της Λιβύης, στο Vilamoura και στο Grace Ferrum (50.000 dwt, κατασκευής 2013, σημαία Λιβερίας), το οποίο επλήγη τον Φεβρουάριο. Οι επιθέσεις οδήγησαν και τις δύο αντίπαλες λιβυκές διοικήσεις να απαιτήσουν από πλοία προερχόμενα από ζώνες σύγκρουσης να υποβάλλονται σε υποθαλάσσια επιθεώρηση κύτους πριν εισέλθουν στα χωρικά ύδατα της χώρας – διαδικασία που επιβαρύνει οικονομικά τους πλοιοκτήτες.
Η Ellie Shafik της Vanguard ανέφερε ότι «υπάρχουν εικασίες πως μη κρατικοί φορείς ενδέχεται περιστασιακά να πραγματοποιούν δολιοφθορές, ίσως με την υποστήριξη περιφερειακών δυνάμεων».
Σύμφωνα με έκθεση της Ambrey τον Μάρτιο, οι πρώτες στοχοποιήσεις πιθανότατα οργανώθηκαν από διάφορα σημεία στη Μαύρη Θάλασσα και τη Βαλτική. Οι μαγνητικές νάρκες που χρησιμοποιήθηκαν φαίνεται να τοποθετήθηκαν με χρονοκαθυστέρηση, είτε από δύτες είτε από μικρά υποβρύχια, σε σημεία όπου η ασφάλεια ήταν ελλιπής και τα πλοία επιβράδυναν ή σταματούσαν εν όψει λιμενικών προσεγγίσεων.
