Πέρα από τη γραφειοκρατία, η καθυστέρηση στη διαδικασία δημοσίευσης των διαθηκών έχει σημαντικές επιπτώσεις και στις συναλλαγές, καθώς περιουσίες μεγάλης αξίας παραμένουν «παγωμένες» για χρόνια. Ακόμη και όταν οι κληρονόμοι θέλουν, για παράδειγμα, να πουλήσουν ένα ακίνητο, δεν μπορούν να το κάνουν μέχρι να ολοκληρωθεί η δημοσίευση της διαθήκης.
Αναφερόμενος στις εκκρεμείς υποθέσεις, ο υπουργός Δικαιοσύνης κ. Φλωρίδης δήλωσε: «Ο νόμος που θα αρχίσει να εφαρμόζεται από την 1η Νοέμβριου προβλέπει ότι στο σύστημα αυτό θα εισέρχονται υποθέσεις που αφορούν θανάτους που θα συμβαίνουν μετά την 1η Νοεμβρίου… Ετσι ώστε το σύστημα να λειτουργεί ενιαία». Διευκρίνισε επίσης ότι όσες υποθέσεις είναι ήδη σε εξέλιξη ή εκκρεμούν στα δικαστήρια θα ρυθμιστούν με ειδική νομοθετική παρέμβαση μέσα στον Νοέμβριο.
Από την πλευρά του, ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας σημείωσε πως «η λειτουργία της πλατφόρμας αναμένεται να επιφέρει πολλαπλά οφέλη για τους δικαστικούς λειτουργούς, τους δικαστικούς υπαλλήλους, τους συμβολαιογράφους και κυρίως για τους πολίτες». Όπως τόνισε, «με τη νέα ρύθμιση αποφορτίζουμε τους δικαστικούς λειτουργούς και τους δικαστικούς υπαλλήλους από ένα μεγάλο γραφειοκρατικό άχθος».
Στατιστικά και χρόνοι δημοσίευσης
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Μπούγας, το 2025 έχουν ήδη δημοσιευθεί 10.089 διαθήκες. Για τη διαδικασία αυτή απασχολούνται 100 δικαστές και 12 δικαστικοί υπάλληλοι στο Τμήμα Κατάθεσης και Δημοσίευσης Διαθηκών. Αντίστοιχα, στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης εργάζονται 59 δικαστές και 11 υπάλληλοι, ενώ στο Πρωτοδικείο Πειραιώς 29 δικαστές και 1 υπάλληλος.
Σήμερα, ο μέσος χρόνος δημοσίευσης διαθήκης στο Πρωτοδικείο Αθηνών φθάνει τις 330 ημέρες, στον Πειραιά τις 450, ενώ στη Θεσσαλονίκη η διαδικασία ολοκληρώνεται μέσα σε μόλις 6 ημέρες.
Τα οφέλη για τους πολίτες
Το υπουργείο Δικαιοσύνης επισημαίνει ότι με τη νέα πλατφόρμα:
-
οι πολίτες αποκτούν άμεση και ασφαλή πρόσβαση (τηρουμένων των κανόνων του GDPR) στο μητρώο διαθηκών,
-
η βεβαίωση ύπαρξης ή μη διαθήκης εκδίδεται αμέσως,
-
μειώνεται θεαματικά ο χρόνος δημοσίευσης και έκδοσης των σχετικών πρακτικών,
-
ο κληρονόμος μπορεί να αξιοποιήσει ταχύτερα την περιουσία που του ανήκει,
-
περιορίζονται οι περιπτώσεις «αμφίβολης γνησιότητας» ιδιόγραφων διαθηκών,
-
αποσυμφορούνται τα δικαστήρια και
-
διασυνδέεται άμεσα το νέο Γενικό Μητρώο Διαθηκών με το Ευρωπαϊκό Μητρώο Διαθηκών.
Επερχόμενες αλλαγές στο Κληρονομικό Δίκαιο
Άμεσα αναμένεται και το νέο νομοσχέδιο για το Κληρονομικό Δίκαιο. Μεταξύ άλλων, προβλέπεται η απαλλαγή των κληρονόμων από τα χρέη της κληρονομιάς, καθώς και αυστηρότερες προϋποθέσεις για τις ιδιόγραφες διαθήκες, όπως η υποχρεωτική γραφολογική εξέταση. Εισάγεται επίσης ο θεσμός των κληρονομικών συμβάσεων, μέσω των οποίων ο κληρονομούμενος θα μπορεί να διαπραγματεύεται με συγγενείς και φίλους όσο βρίσκεται εν ζωή.
Παράλληλα, θα τροποποιηθούν και τα ποσοστά κληρονομικής μερίδας όταν δεν υπάρχει διαθήκη. Ο επιζών σύζυγος θα λαμβάνει αυξημένο ποσοστό (33% αντί 25%), με αντίστοιχη μείωση του ποσοστού των παιδιών σε ορισμένες περιπτώσεις.
Διαδικασία-εξπρές από 1η Νοεμβρίου
Από την 1η Νοεμβρίου, για θανάτους που θα συμβούν μετά την ημερομηνία αυτή, οι διαθήκες θα δημοσιεύονται ηλεκτρονικά από τους συμβολαιογράφους — ακόμη και την ίδια ημέρα με την κατάθεση της αίτησης, και το αργότερο μέσα σε 7 ημέρες.
Κάθε συμβολαιογράφος θα εισάγει στο ηλεκτρονικό «Μητρώο Διαθηκών» κάθε ιδιόγραφη, μυστική ή δημόσια διαθήκη που συντάσσεται ή κατατίθεται ενώπιόν του. Η πλατφόρμα, που θα τηρείται από τον Συμβολαιογραφικό Σύλλογο Εφετείων Αθηνών–Πειραιώς–Αιγαίου και Δωδεκανήσου, θα εξασφαλίζει ταχύτητα, διαφάνεια και ασφάλεια. Έτσι, οι πολίτες θα μπορούν εύκολα να ελέγχουν σε πανελλαδικό επίπεδο αν υπάρχει κατατεθειμένη διαθήκη σε συμβολαιογράφο ή πρόξενο.
Ο προϊστάμενος του Πρωτοδικείου Αθηνών, Χριστόφορος Λινός, τόνισε ότι με τη μεταφορά της διαδικασίας αυτής στους συμβολαιογράφους «απελευθερώνεται ένα σημαντικό μέρος της δραστηριότητας του Πρωτοδικείου», επιτρέποντας σε 39 δικαστές να ενταχθούν σε άλλες δικαστικές διαδικασίες.
Η πρόεδρος του Συμβολαιογραφικού Συλλόγου, Ελένη Κοντογεώργου, υπενθύμισε ότι το Γενικό Μητρώο Διαθηκών είχε θεσπιστεί νομοθετικά πριν από 71 χρόνια και μόλις τώρα υλοποιείται, έπειτα από εκτεταμένη προετοιμασία.
Ενδεικτικοί αριθμοί
-
76.543 αιτήσεις δημοσίευσης διαθηκών το 2024
-
64.590 διεκπεραιώθηκαν (ποσοστό 84%)
-
10.089 διαθήκες δημοσιεύθηκαν το 2025
-
330 ημέρες απαιτούνται για δημοσίευση στο Πρωτοδικείο Αθηνών
-
450 ημέρες στο Πρωτοδικείο Πειραιώς
-
6 ημέρες στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης
-
39 δικαστές «απελευθερώνονται» από το Πρωτοδικείο Αθηνών
