Σφοδρές αντιδράσεις προκαλεί στην Ευρώπη η απόφαση της κυβέρνησης Τραμπ να απαγορεύσει την είσοδο στις Ηνωμένες Πολιτείες σε πέντε Ευρωπαίους πολίτες, ανάμεσά τους και τον πρώην επίτροπο της ΕΕ Τιερί Μπρετόν, με την αιτιολογία ότι υπονομεύεται η ελευθερία της έκφρασης.
Μετά το αρχικό αιφνιδιασμό από τη νυχτερινή ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ υπό τον Μάρκο Ρούμπιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντέδρασε με ιδιαίτερα αυστηρό τόνο. Εκπρόσωπος της Κομισιόν τόνισε ότι «Η Επιτροπή καταδικάζει απερίφραστα την απόφαση των Ηνωμένων Πολιτειών να επιβάλουν ταξιδιωτικούς περιορισμούς σε πέντε Ευρωπαίους πολίτες. Η ελευθερία της έκφρασης είναι θεμελιώδες δικαίωμα στην Ευρώπη και κοινή αξία με τις Ηνωμένες Πολιτείες σε ολόκληρο τον δημοκρατικό κόσμο».
Οι Βρυξέλλες ξεκαθάρισαν ότι θα υπερασπιστούν «το κυρίαρχο δικαίωμα να θεσπίζουμε κανόνες σύμφωνους με τις δημοκρατικές μας αξίες» και γνωστοποίησαν πως έχουν ήδη «ζητήσει διευκρινίσεις από την Ουάσιγκτον». Παράλληλα διαμήνυσαν ότι «Εφόσον χρειαστεί θα απαντήσουμε άμεσα και αποφασιστικά για να προστατεύσουμε τη ρυθμιστική μας αυτονομία από αδικαιολόγητα μέτρα».
Σε ελάχιστο χρόνο, οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες συντάχθηκαν με την ίδια γραμμή, απορρίπτοντας συλλογικά την αμερικανική απόφαση.
Ο Τιερί Μπρετόν διετέλεσε επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2019 έως το 2024 και είχε κεντρικό ρόλο στη ρύθμιση του ψηφιακού τομέα. Κατά τη θητεία του υιοθετήθηκαν ο Νόμος για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες και ο Νόμος για τις Ψηφιακές Αγορές, θεσμικά εργαλεία που επέβαλαν αυξημένες υποχρεώσεις διαφάνειας στις μεγάλες τεχνολογικές πλατφόρμες, μέτρα κατά των fake news και της υποκίνησης μίσους, καθώς και κανόνες για τον υγιή ανταγωνισμό και την ευθύνη περιεχομένου.
Στόχος των ρυθμίσεων αυτών ήταν η θωράκιση του δημοκρατικού διαλόγου στην Ευρώπη απέναντι στη συστηματική παραπληροφόρηση. Η ΕΕ πρωτοστάτησε επίσης παγκοσμίως με την υιοθέτηση κατευθυντήριων γραμμών για την Τεχνητή Νοημοσύνη, υπογραμμίζοντας ότι «οι ψηφιακοί μας κανόνες διασφαλίζουν ίσους όρους ανταγωνισμού, ασφάλεια και δικαιοσύνη για όλες τις εταιρείες, χωρίς διακρίσεις».
Από τις πρώτες ημέρες της νέας διακυβέρνησης Τραμπ, η ΕΕ βρέθηκε στο στόχαστρο κύκλων προσκείμενων στη Silicon Valley, οι οποίοι χαρακτήρισαν τις ευρωπαϊκές νομοθεσίες για το μίσος και την παραπληροφόρηση ως απειλή για την ελευθερία της έκφρασης. Η κριτική αυτή εντάσσεται σε βασικές θέσεις του κινήματος MAGA, μαζί με τα ζητήματα των δασμών, της Ουκρανίας και των αμυντικών δαπανών, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατηγικής αποδυνάμωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο ίδιος ο Μπρετόν έκανε λόγο για «κυνήγι μαγισσών» που παραπέμπει στον μακαρθισμό. Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκαν και κορυφαίοι Ευρωπαίοι ηγέτες. Ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν κατήγγειλε τις «απειλές» των ΗΠΑ, δηλώνοντας ότι «Θα συνεχίσουμε να υπερασπιζόμαστε την ψηφιακή μας κυριαρχία και τη ρυθμιστική μας αυτονομία», επισημαίνοντας ότι οι επίμαχοι κανόνες έχουν εγκριθεί δημοκρατικά και εφαρμόζονται ισότιμα.
Από το Βερολίνο, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Γιόχαν Βάντεφουλ χαρακτήρισε την απαγόρευση «απαράδεκτη», ενώ έντονη διαμαρτυρία εξέφρασε και η ισπανική κυβέρνηση.
Τη συνολική ευρωπαϊκή στάση αποτύπωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα, δηλώνοντας ότι «Η ΕΕ καταδικάζει τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς που επέβαλαν οι Ηνωμένες Πολιτείες σε Ευρωπαίους πολίτες και αξιωματούχους. Τέτοια μέτρα είναι απαράδεκτα μεταξύ συμμάχων, εταίρων και φίλων. Η ΕΕ παραμένει σταθερή στην υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης, των δίκαιων ψηφιακών κανόνων και της ρυθμιστικής της κυριαρχίας».
Η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αποκάλυψε ότι επικοινώνησε προσωπικά με τον Μπρετόν, σημειώνοντας: «Μίλησα μόλις με τον Τιερί Μπρετόν. Τον ευχαρίστησα για το σημαντικό έργο που προσέφερε στην υπηρεσία της Ευρώπης. Δεν θα υποχωρήσουμε και θα προστατεύσουμε την ανεξαρτησία της Ευρώπης και την ελευθερία των Ευρωπαίων».
Έντονος αναβρασμός επικρατεί και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου οι πολιτικές ομάδες εκφράζουν ανοιχτά τη στήριξή τους. Οι Σοσιαλιστές μιλούν για σκανδαλώδεις κυρώσεις, ενώ η επικεφαλής τους Ιράτσε Γκαρθία Πέρες διερωτάται αν θα τιμωρηθούν όλοι όσοι στήριξαν τους ψηφιακούς κανόνες της ΕΕ. Από το Renew, ο Σάντρο Γκότσι χαρακτήρισε την υπόθεση «γεύση μακαρθισμού και εκφοβισμού», με ανάλογες παρεμβάσεις και από την ηγεσία του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος.
